Yatakta kitap okumak birçok kişi tarafından uykuya hazırlık ritüeli olarak kabul ediliyor. Ancak bilimsel araştırmalar, bu alışkanlığın etkilerinin kitap türüne (basılı veya dijital) ve kişinin uyku sorunlarının olup olmamasına göre değiştiğini gösteriyor.
Uyku, sağlıklı bir yaşamın temel bileşenlerinden biridir. Gündelik alışkanlıklar, uyku kalitesini doğrudan etkileyebilir. Yatakta kitap okuma alışkanlığı, kimi kişiler için rahatlamayı ve uykuya geçişi kolaylaştıran bir rutin olarak görülürken, bazı durumlarda bu davranıştan kaçınılması öneriliyor. Peki bilimsel veriler bu konuda ne söylüyor?
Basılı kitap ve uyku kalitesi:
2021 yılında yayımlanan The People’s Trial çalışması, “yatakta kitap okumak uyku kalitesini artırır mı?” sorusunu doğrudan test etti. Toplam 991 katılımcı iki gruba ayrıldı (496 müdahale, 495 kontrol grubu) ve yedi gece boyunca takip edildi. Yedi gece boyunca iki gruba ayrılan katılımcılardan, yatakta kitap okuyanların %42’si uyku kalitesinde iyileşme bildirirken, okumayan grupta bu oran %28’de kaldı. Bulgular, basılı kitap okumanın kısa vadede uykuya olumlu katkı sağlayabileceğini gösterdi.
Duygu ve Yaş Faktörü:
Uyku öncesi okumanın uyandırdığı duyguların genç ve yaşlı yetişkinlerde uyku kalitesini etkileyip etkilemediği inceleyen başka bir araştırmada 60 yaşlı yetişkin (64–75) ve 60 genç (18–35) rastgele olarak “olumlu duygu içeren okuma”, “nötr okuma” ve kontrol koşullarına ayrıldı. Özellikle yaşlı yetişkinlerde, okuma her iki koşulda da uykuya dalma süresini kısaltırken; olumlu duygu içeren okumanın uyku süresini artırdığı gözlendi.
Ekrandan okumanın olumsuz etkileri:
2015 yılında PNAS’ta yayımlanan bir çalışmada, ışık yayan e-okuyucudan kitap okumanın melatonin salgısını baskıladığı, biyolojik saati geciktirdiği ve uykuya dalma süresini uzattığı ortaya kondu. Ayrıca ertesi sabah uyanıklık düzeyinde düşüş saptandı. Bu nedenle ekranlı cihazlardan okumanın uyku sağlığı açısından dezavantajlı olduğu belirtildi.
Araştırmalar, yatakta kitap okuma alışkanlığının bağlama bağlı olarak farklı sonuçlar doğurduğunu gösteriyor. Genel olarak basılı kitapla yapılan kısa süreli ve loş ışıklı okuma, uykuya hazırlık için yararlı bir ritüel olabilir. Buna karşın ekranlı cihazlardan okuma, uyku biyolojisi üzerinde ölçülebilir düzeyde olumsuz etkilere sahiptir. İnsomnia tedavisinde ise yatakta okuma davranışından kaçınmak gerekir. Dolayısıyla bu alışkanlığın etkilerini değerlendirmek için kişinin uyku sağlığı, kullandığı araç ve okuma biçimi göz önünde bulundurulmalıdır.
Kaynaklar:
The People’s Trial, PNAS, American Academy of Sleep Medicine, pubmed
