Pestisit kullanımı dünya genelinde yıldan yıla artış gösteriyor. Dünyada pestisit kullanım miktarı 3 milyon ton civarında. Pestisitlerin bebek ve çocuklar başta olmak üzere insan sağlığı için ciddi riskler oluşturduğu, biyoçeşitlilik kaybına, toprak ve su varlıklarında kimyasal kirlilik sorunlarına yol açtığı belirtiliyor. İnsan sağlığı açısından pestisit kullanılmasının yarattığı en önemli sorun pestisitlerin kullanım sonrası gıdalarda (özellikle de meyve ve sebzelerde) toksik kalıntı bırakması.
Gıdalarda ve sularda kalıntı bırakması muhtemel yüzlerce pestisit var. Gıdalarda bulunan pestisit kalıntıları sadece insan sağlığını değil aynı zamanda toprak, yüzey ve yeraltı suları, mikro ve makro flora gibi birden çok çevresel unsuru olumsuz etkilemekte. Son yıllarda yapılan çalışmalarda çok daha farklı bir sorun dile getirilmekte, yol açtığı akut ve kronik çeşitli sağlık sorunlarının yanı sıra pestisitlerin özellikle hormonal ve nörolojik sistem üzerinde çeşitli sağlık sorunlarına neden olabileceği belirtilmekte.
Sofralarımızdaki domates, yeşil biber ve hıyar (salatalık)
Greenpeace tarafından hazırlanan raporda ülkemiz mutfak kültüründe çok sık tüketilen domates, yeşil biber ve hıyar (salatalık) ürünlerinde pestisit kalıntıları araştırıldı. Analiz edilen örneklerden elde edilen sonuçların insan sağlığı açısından bir risk oluşturup oluşturmadığı yasal mevzuat, çoklu pestisit kalıntıları ve hormonal sistem bozucu pestisitler açısından değerlendirildi. Bu değerlendirmelere ek olarak Greenpeace tarafından hazırlanan Pestisit Kara Listesi 2016 rehber dokümanı baz alınarak insan dahil memeli canlılara yönelik toksisite ile çevresel toksisite sorunu birlikte ele alındı. Böylece pestisit kullanımı sonucu ortaya çıkan zarara sadece insan sağlığı odağında değil çevresel toksisite açısından da bakmanın gerekliliği ve insan sağlığına yönelik bir tehdit olmadığı durumlarda bile pestisitlerin çeşitli zararlara yol açtığı gösterilmeye çalışıldı.
Mevsiminde tüket
Bu raporda 2019 yılı Ağustos, Ekim ve Kasım aylarında Türkiye’de faaliyet gösteren beş büyük market ve bir semt pazarından alınan gıda örneklerinde pestisit kalıntılarının olup olmadığı ve varsa ne miktarda olduğu belirlenmeye çalışıldı. Araştırmada 30’ar adet domates, yeşil biber ve hıyar örnekleri olmak üzere toplam 90 örnek üzerinde araştırma yapıldı. Marketlerden ve semt pazarından üç farklı zaman diliminde her bir gıda örneğinden 10 adet örnek alındı. Örnekler pestisit analizleri konusunda uluslararası akreditasyona sahip bir laboratuvarda analiz ettirildi. Gıda örneklerinde 620 farklı çeşit pestisitin kalıntısı araştırıldı.
Rapordan öne çıkan dikkat çekici bulgular şöyle:
- 90 adet domates, yeşil biber ve salatalık örneklerinin yüzde 15,6’sında (14’ünde) ürünlerde kullanılması yasak pestisit kalıntısı tespit edildi.
- Ağustos ayında alınarak incelenen domates, yeşil biber ve hıyar örneklerinde tespit edilen pestisit sayısı toplamda 56 iken, bu sayının sebzelerin yetiştikleri mevsim dışında alınıp incelenen örneklerde arttığı görüldü. Ekim ayında sayının neredeyse iki katına (96) ve Kasım ayında ise yaklaşık üç katına (139) çıktığı tespit edildi.
- 90 örneğin yarısında (yüzde 52) hormonal sistem üzerinde etkili bir ya da birden fazla sayıda pestisit kalıntısı tespit edildi.
- 90 örneğin yarısında(yüzde 49) sucul canlılar, arılar, algler ve faydalı böcekler açısından çok zararlı olan pestisitlerin kalıntısı tespit edildi.
- Marketlerden alınan örneklerin pestisit kalıntıları açısından pazarlardan alınan örneklere kıyasla yüzde 14farkla daha fazla risk içerdiği görüldü.
- 90 adet gıda ürününün yaklaşık yarısının (yüzde 42) doğal hayatta biyolojik birikime neden olan, toksik etkisi çok uzun süre kalıcı pestisit kalıntısı içerdiği belirlendi.
- 90 örneğin üçte birinde (yüzde 33,3) pestisit uygulayıcılarıaçısından sorun teşkil eden pestisit kalıntıları tespit edildi.
- Ağustos ayında alınan örneklerin hiçbirinde 5 ve 5’ten fazla pestisit kalıntısı içeren örnek tespit edilmedi. Ekim ayında alınan 30 örneğin 4’te 1’inde; Kasım ayında alınan 30 adet örneğin ise yaklaşık yarısında 5 ve 5’ten fazla pestisit kalıntısına rastlandı.
- Kasım ayında sadece bir yeşil biber örneğinde tam 14 adet farklı pestisit kalıntısı bulundu. Bir pestisitin tek başına sahip olduğu toksik etki diğer pestisitlerle bir arada olduğunda “kokteyl etkisi”denen daha fazla olumsuz etkiye sahip olabiliyor.
- Greenpeace 2016 yılında pestisitleri sağlığa etkilerine göre sınıflandırarak bir “Kara Liste” hazırlamıştı. Yeni araştırmada incelenen 90 ürünün yüzde 77’sindeki pestisit kalıntılarının “Kara Liste”deki memelilere toksisite ve çevresel toksisite içinde yer alan kriterlerin birine ya da birkaçına aykırı olduğu tespit edildi.
Sağlıklı bir yaşam ancak sağlıklı bir beslenme ile sürdürülebilir. Sağlıklı bir beslenme için yeteri çeşitlilikte gıdaya erişim imkanının bulunması ve erişilen gıdaların gıda güvenliği açısından bir risk içermemesi gereklidir.
Raporun tamamına linkten ulaşabilirsiniz.
Kaynak: https://www.greenpeace.org/
