The Queen’s Gambit ve Stanger Things dizilerini izlediyseniz Apofeni (apophanie-apophenia), yani Bağlantı Sendromu’nu da duymuşsunuzdur… Birbirleriyle bağlantısı olmayan verileri bir araya getirerek anlamlı bir çıkarım yapmak olarak tanımlanan Apofeni, Alman nörolog ve psikiyatrist Klaus Conrad’ın ortaya attığı bir terim.
Saplantı mı yoksa normal mi?
Apofeni, ilk bakışta, bireylerdeki yaratıcılığı körükler gibi görülse de şizofreninin semptomatik bir aşaması olma olasılığı da var.
Apofeni bağlantısı olmayan olay veya imgelerden anlam çıkarıp bağlantı kurmaya meyilli insan için, bir nevi zihin sürçmesi de sayılabilir. Doğal ya da raslantısal şekilde gelişen şeyleri, anlamlı hale getirmeye çalışmamıza neden oluyor. Aslında erken uyarı sisteminin bir parçası da diyebiliriz. Algıda seçicilik ilkesi yoluyla aktifleşiyor.
Pareidolia ise apofeninin alt kategorilerinden biri. Rastgele var olan uyaranlardan, çeşitli ses veya görsel anlamlar çıkarmak: cansız nesne veya yüzeylerde insan yüzüne benzer şekiller algılamak, bulutlarda şekiller görmek, müzikte gizli mesajlar duymak gibi hayal edin.
En yaygın pareidolia ise hayvan veya bitkiler üstünde dini motifler görmek olarak aktarılıyor.
Bir şeyi ilk kez anlayan biri için, apofeni paha biçilemez bir araç. Görsel dünyayı organize etmek ve ondan bir anlam çıkarmak için bir yol sayılabilir.
Sanatsal yetkinlikleri ona borçluyuz
İnsan zihninin bu özelliği aynı zamanda ritim duygusunu da güçlendiriyor. Müzik ve çeşitli sanatsal etkinlikleri biraz da bu özelliğe borçlu olduğumuzu söyleyebiliriz.
Bulmaca çözmek, satranç oynamak için de geliştirilebilecek birkaç araç sayılabilir.
Son zamanlarda yapay zeka çalışmalarında öyle ilerlemeler oldu ki burada anmadan geçemeyiz. İmge tanıma yazılımı ile insan aklının benzetimini yaparak imgeleri saptıyor, analiz ediyor hatta kendiliğinden imge bulabiliyor. Gelecekte yapay zeka dostlarımızla bulutlara bakarak şekiller görme oyunu oynarız belki de ne dersiniz?
Sonuçları zaman zaman rahatsız edici de olabilir ama belki de kalıpları görmenin diğer yönü de budur ne dersiniz? Örneğin sayıların uğuruna inanmak, bir sayının hayatınızı kontrol ettiğini ya da rastgele gelişen şeylerin derin bir anlamı olduğunu düşünmek bazen sizi çok yanlış sonuçlara götürebilir. Tesadüfi verilere çok fazla odaklanarak anlamsal bir bütünlük ortaya çıkarmaya çalışmak, algılarımızı değiştirerek duygusal davranmamıza ve gerçeklikten uzaklaşarak apofeni denilen yanılgıya düşmemize sebep olabilir. Bir diğer bakış açısı da bu yanılsamayla, hayatı katlanılabilir kılıyor olduğumuz.
Kahve falı bakmak için gerekli olan bu yeteneğin adını öğrendiğinizi de unutmayın…
Kaynak:
https://uxdesign.cc/apophenia-a-patterned-life-45e50bdd5b5f
https://www.medicinenet.com/apophenia/definition.htm